Andreas Esbensen Brodtkorb, Várggáin, gávppašii hui ollu kvenaiguin geat ledje ásaiduvvan Guoládatnjárgii, sihke ovttaskas olbmuiguin ja kvenaid guollefatnasiiguin. Arkiiva lea dál válmmastuvvon ja registrerejuvvon, ja buohkat geat háliidit besset geavahit dáid diehtogálduid kvenahistorjjá birra mat ovdal eai leat almmuhuvvon. Arkiivvas gávdnojit ollu dieđut Guoládat kvenaid ja Brodtkorb gávppi lagaš gaskavuođaid birra, ja lea govttolaš jáhkit ahte lei dan geažil go olbmot dan áiggi dárbbašedje guhtet guoimmiset, ja gaskavuođat ledje dehálaččat kvenaid birgejupmái.
Inger Lene Nyttingnes, Prošeaktajođiheaddji, Várjjat-arkiivvat (Várjjat musea IKS)
“Companibog for Kvæner paa Russekysten” gávdno Brodtkorb arkiivvas Várjjat museas, Várggáin. Govven: Inger Lene Nyttingnes
Arkiiva Brodkorb gávpedoaimmaid birra Várggáin lea válmmaštuvvon ja registrerejuvvon čakčat 2018, ja dál besset buohkat ávkkástallat kvena historjjálaš diehtogálduin mat ovdal eai leat almmuhuvvon. Brodtkorb gávppašii hui ollu kvenaiguin geat ledje ásaiduvvan Guoládatnjárgii, sihke ovttaskas olbmuiguin ja kvenaid guollefatnasiiguin. Arkiivvas leat erenoamážit guhtta gávpegirjji gos kvenat namuhuvvojit, ja dat leat «Konto for Kvæner og Nordmænd paa Russefinmarken» nr. 1 ja 2, «Compagnibog for Kvænerne paa Russekysten» nr. 2 ja nr. 17 (transp.), ja «Kvænkladde» nr. 1 ja nr. 2. Nuppi “kvænkladde” gávpegirjjis leat muhtun siiddut dađibahábut billašuvvan buollinvahága geažil, muhto oasit girjjis leat logahahtti ja daid lea Várggát musea govven.
Dađibahábut lea nubbi kvenabeavdegirji ollu billašuvvan buollinvahágiid geažil, muhto oasit leat logahahtti ja daid lea Várggáid musea govven. Govven: Inger Lene Nyttingnes
Gávpegirjjiin lea bienalaččat merkejuvvon makkár gálvvut ja bálvalusat leat vuvdojuvvon, lonuhuvvon ja ostojuvvon, jagi 1869 rájes – dan áiggi goas Ruošša koloniseregođii Guoládatnjárgga – gitta 1919 rádjai. Eanaš dieđut čájehit mo ja maid olbmot gávppašedje Brodkorb gávppis, ja dávjá sis lei čollejuvvon dorski, diksu ja vuoivvas mainna lonuhedje gálvvuid nu go jáffuid, sálttiid, duhpáha ja káfiid. Sii sáhtte maid lonuhit fatnasa, dahje vuovdit fatnasa ja huksengálvvuid nu go spiikkáriid ja pláŋkkuid, dahje koala. Máŋggas leat muitalan ahte Brodtkorb osttii sis fatnasa, ja láigohii dan fas sidjiide njealjádasoassái oastinsupmis.
DDađibahábut lea nubbi kvenabeavdegirji ollu billašuvvan buollinvahágiid geažil, muhto oasit leat logahahtti ja daid lea Várggáid musea govven. Govven: Inger Lene Nyttingnes
Diehtogálduin lea vejolaš čuovvut dáid olbmuid juohkebeaivválaš eallima máŋggaid jagiid ja bearrašiid máŋgga buolvva čađa. Gálduin gávdnojit maid dieđut báikegottiid, ja smávva ja dramáhtalaš dáhpáhusaid birra. Mii beassat lohkat earret eará Joh.Petter Luhiniemi birra gii ásai Ora nammasaš báikkis, ja lei “boaris ja surgatlaš”, ja Carl Gulmelä birra gii ásai Litzas, gos muitaluvvo ahte muhtun namuhuvvon olmmoš “gottii” su, ja go Johan Abraham Dørmenen bivdofanas vuojui merrii ja njeallje albmá dušše ja jávke 1896:s. Eallin fertii joatkašuvvat ja oapmahaččat šadde Brodtkorb gávpái máksit buot velggiid duššanolbmuid maŋis.
Buohkat geat háliidit sáhttet geavahit arkiivamateriála kvenaid birra, dutkama várás dahje jos dasa lea erenoamáš beroštupmi. Govven: Inger Lene Nyttingnes
Guhtta beavdegirjji govvidit hui bures Guoládaga kvenaid ja Brodkorb gávppi gaskasaš oktavuođaid, ja lea govttolaš jáhkit ahte lei dan geažil go dalá olbmot dárbbašedje guhtet guoimmiset, ja gaskavuođat ledje dehálaččat kvenaid birgejupmái. Loahpageahčen 1800-logu oaivvildedje ruošša eiseválddit ahte Guoládatnjárggas livčče stuora ekonomalaš ovdánanvejolašvuođat, ja nu besse ge olbmot friddja rasttildit rájáid ja jođihit gávppiid Várggáid ja Guoládatnjárgga ássanguovlluid gaskka. Ollu kvenat ásse Várggáin ovdal go ásaiduvve Guoládatnjárgii, ja ollu kvenat máhcce ruovttoluotta Várggáide. Mii beassat maid lohkat ahte ledje ollu olbmot geat ásse dušše oanehis áiggi doppe – ovdal go manne Amerihkkái,- dávjá sii guđđe stuora mávssekeahtes velggiid Brodtkorb rehketdoallogirjjiide.
Arkiivamateriála sáhttet buohkat ávkkástallat, dutkama várás dahje beroštumi geažil. Dat lea oaidninláhkai lohkansáles ja digitálalaččat, ja doaivumis ollugat gávdnet dieđuid mat illudahttet, loktejit sáhkkiivuođa ja máhtolašvuođa.
Váldde áinnas oktavuođa: